المصادر والمراجع
الآلوسي، أبو الفضل شهاب الدين، روح المعاني في تفسير
القرآن العظيم، تحقيق ماهر حبوش وآخرين، دمشق: دار الرسالة العالمية، ط3، 1436هـ -
2015م.
الأخفش، سعيد بن مسعدة، معاني القرآن، دراسة وتحقيق
د. عبد الأمير محمد أمين، بيروت: عالم الكتب، ط1، 1405ه –
1985م.
الأزهريّ، خالد زين الدين بن عبد الله، التصريح
بمضمون التّوضيح، تحقيق أ.د. عبد الفتاح بحيري إبراهيم، القاهرة: الزهراء للإعلام
العربي، ط1 1418ه – 1997م.
الأزهري، محمد بن أحمد، معاني القراءات، تحقيق د. عيد
مصطفى درويش، ود. عوض بن حمد القوزي، الرياض: مركز البحوث بجامعة الملك سعود، ط1،
1412ه – 1991م.
الأستراباذي، رضي الدين محمد بن الحسن، شرح الرضي على
الكافية، تصحيح وتعليق يوسف حسن عمر.
الأصبهاني، الحسين بن أحمد بن مهران، المبسوط في
القراءات العشر، تحقيق سبع حمزة حاكي، جدة: دار القبلة للثقافة، وبيروت: مؤسسة
علوم القرآن، ط2، 1408ه – 1988م.
الباقولي، جامع العلوم علي بن الحسين:
جواهر القرآن ونتائج الصنعة، تحقيق د. محمد أحمد
الدالي، دمشق: دار القلم، ط1، 1440ه – 2019م.
كشف المشكلات وإيضاح المعضلات، تحقيق د. محمد أحمد
الدالي، دمشق: مطبعة المصباح (من مطبوعات مجمع اللغة العربية بدمشق) 1415ه –
1995م.
ابن جبارة، أبو القاسم يوسف بن علي، الكامل في القراءات
العشر والأربعين الزائدة عليها، تحقيق جمال بن السيد رفاعي، القاهرة: مؤسسة سما
للنشر والتوزيع، ط1، 1428ه -2007م.
ابن الجزري، شمس الدين أبو الخير، النشر في القراءات
في العشر، تحقيق علي محمد الضباع، بيروت: دار الفكر.
ابن جني، أبو الفتح عثمان، المحتسب في تبيين وجوه
شواذّ القراءات والإيضاح عنها، تحقيق محمد عبد القادر عطا، بيروت: دار الكتب
العلمية، ط1، 1419ه – 1998م.
الحلبي، أحمد بن يوسف (السمين)، الدر المصون في علوم
الكتاب المكنون، تحقيق د. أحمد الخراط، دمشق: دار القلم، ط2142،4ه –
2003م.
أبو حيان الأندلسي، محمد بن يوسف، البحر المحيط،
تحقيق الشيخ عاد عبد المجيد وآخرين، بيروت: دار الكتب العلمية، ط1، 1422ه –
2001م.
ابن خالويه، أبو الفتح محمد بن أحمد، إعراب القراءات
السبع وعللها، تحقيق د. عبد الرحمن العثيمين، القاهرة: مكتبة الخانجي، ط1، 1413ه-
1993م.
الرازي، فخر الدين، مفاتيح الغيب (التفسير الكبير)،
بيروت: دار الكتب العلمية، ط1، 1421ه – 2000م.
الزجّاج، أبو إسحاق إبراهيم بن السري، معاني القرآن
وإعرابه، تحقيق د. عبد الفتاح شلبيّ، بيروت: عالم الكتب، ط1، 1408ه –
1988م.
الزجاجي، أبو القاسم، اللامات، تحقيق مازن المبارك،
بيروت: دار الصلاح، ط2، 1412ه – 1992م.
الزركشي، بدر الدّين محمد بن عبد الله، البرهان في
علوم القرآن، تحقيق محمد أبو الفضل إبراهيم، القاهرة: مكتبة دار التراث.
الزّمخشريّ، أبو القاسم جار الله محمود، الكشاف عن
حقائق غوامض التنزيل وعيون الأقاويل في وجوه التأويل، تحقيق محمد عبد السلام
شاهين، بيروت: دار الكتب العلمية، ط4، 1427ه –
2006م.
سيبويه، عمرو عثمان بن قنبر، كتاب سيبويه، تحقيق عبد
السلام هارون، القاهرة: مكتبة الخانجي، ط3، 1408ه –
1988م.
السيرافيّ، أبو سعيد الحسن بن عبد الله، شرح كتاب
سيبويه، تحقيق د. عبد المعطي قلعجي، القاهرة: شركة القدس للنشر والتوزيع.
الشوكاني، محمد بن علي، فتح القدير الجامع بين فني
الرواية والدراية، تحقيق وتعليق سعيد محمد اللحام، بيروت: دار الفكر للطباعة
والنشر والتوزيع، ط2، 1414ه – 1993م.
الصاعدي، إبراهيم بن سالم، التوجيهات النحوية
للقراءات الشاذة في الدر المصون للسمين الحلبي: عرضًا وتأصيلًا ومناقشة، المدينة
المنورة: الجامعة الإسلاميةط1، 1431ه – 2010م.
الطبريّ، محمد بن جرير، جامع البيان، بيروت: دار
الفكر، 1405ه.
ابن عاشور، محمد الطاهر بن محمد، التحرير والتنوير،
تونس: دار سحنون للنشر والتوزيع، 1997م.
ابن العربي، محمد بن عبد الله، أحكام القرآن، تحقيق
محمد عبد القادر عطا، بيروت: دار الكتب العلمية، ط3، 1424ه -2003م.
الفارسيّ، أبو علي الحسن بن أحمد، الحجة للقراء
السبعة، تحقيق بدر الدين قهوجي، بشير جويجاني، دمشق وبيروت: دار المأمون للتراث،
ط2، 1413ه – 1993م.
الفراء، أبو زكريا يحيى بن زياد، معاني القرآن، تحقيق
محمد علي النجار، القاهرة: دار الكتب والوثائق القومية، ط2، 1422ه –
20025م.
القيسي، مكي بن أبي طالب، مشكل إعراب القرآن، تحقيق
د. حاتم صالح الضامن، بيروت: مؤسسة الرسالة، ط4، 1408ه –
1988م.
ابن مالك، جمال محمد بن عبد الله، شرح التسهيل، تحقيق
د. عبد الرحمن السيد، ود. محمد بدوي المختون، القاهرة: هجر للطباعة والنشر، ط1،
1410ه – 1990م.
المبرد، محمد بن يزيد، المقتضب، تحقيق محمد عبد
الخالق عضيمة، بيروت: عالم الكتب.
ابن مجاهد، السبعة في القراءات، تحقيق د. شوقي ضيف،
القاهرة: دار المعارف، ط2، 1400ه.
ابن أبي مريم، نصر بن علي، الكتاب الموضح في وجوه
القراءات وعللها، تحقيق ودراسة د. عمر حمدان الكبيسي، جدة: الجماعة الخيرية لتحفيظ
القرآن الكريم، ط1، 1414ه -1993م
مكرم، عبد العال سالم، أثر القراءات القرآنية في
الدراسات النحوية، الكويت: مؤسسة علي جراح الصباح.
الموزعي، محمد بن علي، مصابيح المغاني في حروف
المعاني، دراسة وتحقيق د. عائض بن نافع العمري، القاهرة: دار المنار، ط1، 1414ه –
1993م.
ناظر الجيش، محب الدين محمود بن يوسف، تمهيد القواعد
بشرح تسهيل الفوائد، دراسة وتحقيق د. علي محمد فاخر وآخرين، القاهرة: دار السلام
للطباعة والنشر، ط1، 1428ه – 2007م.
النحاس، أبو جعفر أحمد بن محمد، إعراب القرآن، تحقيق
د. زهير غازي زاهد، بيروت: عالم الكتب ومكتبة النهضة العربية، ط1، 1417ه –
1996م.
النسفي، أبو البركات، مدارك التنزيل وحقائق التأويل،
تحقيق يوسف علي بديوي، بيروت: دار الكلم الطيب، ط1، 149ه –
1998م.
ابن هشام، جمال الدين عبد الله بن أحمد:
أوضح المسالك إلى ألفية ابن مالك، تحقيق محمد محيي
الدين عبد الحميد، بيروت: المكتبة العصرية، 142ه –
1999م.
مغني اللبيب عن كتب الأعاريب، تحقيق وشرح د. عبد
اللطيف الخطيب، الكويت: المجلس الوطني للثقافة والفنون والآداب، ط1، 1421ه –
2000م.
الهمذاني، المنتجب بن أبي العز، الكتاب الفريد في
إعراب القرآن المجيد، تحقيق محمد نظام الدين الفتيح، المدينة المنورة: مكتبة دار
الزمان، ط1، 1427ه – 2006م.
الواحدي، أبو الحسن علي بن أحمد، التفسير البسيط،
تحقيق د. محمد بن صالح الفوزان وآخرين، الرياض: شركة العبيكان للتعليم، ط2، 1439ه –
2018م.
Bibliography
Al-Aaluusi, Abu Al-Fadl Shihaabudeen, “Ruuh Al-Ma’aani fi Tafseer Al-Qur’aan Al-‘Adheem”. Investigation: Maahir Habuus et al., (3rd ed., Damascus: Daar Al-Risaalah Al-‘Aalamiyyah, 1436 AH – 2015).
Al-Akhfash, Saeed bin Masada, Ma’aany Al-Qur’aan, a study and investigation by Dr. Abdul Amir Muhammad Amin, Beirut: ‘Aalam Al-Kutub, 1st Edition, 1405 AH - 1985 AD.
Al-Azhari, Khaalid Zainudeen bin ‘Abdillaah, “Al-Tasreeh bi Madmuun Al-Tawdeeh”. Investigation: Prof. ‘Abdul Fataah Buhayri Ibrahim. (1st ed., Cairo: Al-Zahraa for Arabic Publicity, 1418 AH – 1997).
Al-Azhari, Muhammad bin Ahmed, Ma’aany Al-Qiraa’aat, an investigation by Dr. Eid Mustafa Darwish, and Dr. Awad bin Hamad Al-Qawzi, Riyadh: Research Center at King Saud University, 1st edition, 1412 AH - 1991 AD.
Al-Astrabadhi, Radhi al-Din Muhammad ibn al-Hasan, Sharh Al-Radiy ‘alaa Al-Kaafiyyah, corrected and commentary: by Yusuf Hassan Omar.
Al-Asbhani, Al-Hussein bin Ahmed bin Mahran, Al-Mabsout fi Al-Qiraa’aat Al-‘Ashr, investigated by Seven Hamza Haki, Jeddah: Dar Al-Qiblah for Culture, and Beirut: The Qur’an Sciences Foundation, 2nd edition, 1408 AH - 1988 AD.
Al-Baaquuli, ‘Ali bin Al-Husayn:
Jawaahir Al-Qur’aan wa Nataaij Al-San’ah, investigation by: Dr. Muhammad Ahmad al-Dali, Damascus: Dar al-Qalam, 1st edition, 1440 AH - 2019 CE.
Kashf Al-Mushkilaat wa Eedooh Al-Mu’dalaat, Investigation: Dr. Muhammad Ahmad Al-Daali, Damascus: Al-Misbaah Press (from the publications of the Arabic Language Council, Damascus).
Ibn Jabara, Abu Al-Qasim Yusuf bin Ali, Al-Kamil fi Al-Qiraa’aat Al-‘Ashr wa Al-Arba’een, investigation by Jamal bin Al-Sayed Rifai, Cairo: Sama Foundation for Publishing and Distribution, 1st edition, 1428 AH-2007 AD.
Ibn al-Jazari, Shams al-Din Abu al-Khair, Al-Nashr fi Al-Qiraa’aat Al-‘Ashr, investigated by Ali Muhammad al-Dabaa', Beirut: Dar al-Fikr.
Ibn Jinni, Abu Al-Fath ‘Uthman, “Al-Muhtasib fi Tabyeen Wujuuh Shawaadh Al-Qiraa’aat wa Al-Eedooh ‘Anha”. Investigation: Muhammad ‘Abdul Qaadir ‘Ataa. (1st ed., Beirut: Daar Al-Kutub Al-‘Ilmiyyah, 1419 AH – 1998).
Al-Halabi, Ahmed bin Youssef (Al-Sameen), Al-Durr Al-Masoon fi ‘Uloum Al-Kitaab Al-Maknoun, investigation by Dr. Ahmed Al-Kharrat, Damascus: Dar Al-Qalam, 2142, 4 AH - 2003 AD.
Ibn Khalawayh, Abu Al-Fath Muhammad bin Ahmad, I’raab Al-Qiraa’aat Al-Sab’ wa ‘Ilaliha, investigation by Dr. Abdul Rahman Al-Othaimeen, Cairo: Al-Khanji Library, 1st edition, 1413 AH - 1993 AD.
Al-Razi, Fakhr Al-Din, Mafateeh Al-Gayb (Al-Tafseer Al-Kabeer), Beirut: Dar Al-Kutub Al-Ilmiya, 1st edition, 1421 AH - 2000 AD.
Al-Zajjaaj, Abu Ishaq Ibrahim bin Al-Sarri, “Ma’aani Al-Qur’aan wa I’raabihi”. Investigation: Dr. ‘Abdul Fattaah Shalabi. (1st ed., Beirut: ‘Aalam Al-Kutub, 1408 AH – 1988).
Al-Zajaji, Abu Al-Qasim, Al-Laamaat, investigated by Mazen Al-Mubarak, Beirut: Dar Al-Salah, 2nd edition, 1412 AH - 1992 AD.
Al-Zarkashi, Badrudeen Muhammad bin ‘Abdillaah, “Al-Burhaan fi ‘Uluum Al-Qur’aan”. Investigation: Muhammad Abu Al-Fadl Ibrahim. (Cairo: Maktabah Daar Al-Turaath).
Al-Zamakshari, Abu Al-Qaasim Jaarullaah Mahmuud, “Al-Kashaaf ‘an Haqaaiq Gawaamid Al-Tanzeel wa ‘Uyuun Al-Aqaaweel fi Wujuuh Al-Tahweel”. Investigation: Muhammad ‘Abdul Salaam Shaaheen. (4th ed., Beirut: Daar Al-Kutub Al-‘Ilmiyyah, 1427 AH – 2006).
Seebawayh, ‘Amr ‘Uthman bin Qunbur, “Kitaab Seebawayh”. Investigation: ‘Abdul Salam Haaroun. (3rd ed., Cairo: Maktabah Al-Khaanji, 1408 AH – 1988).
Al-Seeraafi, Abu Sa’eed Al-Hassan bin ‘Abdillaah, “Sharh Kitaab Seebawayh”. Investigation: Dr. Abdul Mu’ti Qal’aji. (Cairo: Al-Quds Company for Publication and Distribution).
Al-Shawkani, Muhammad bin Ali, Fath al-Qadeer, Al-Jaami’ Bayna Fannay Al-Riwaayah wa Al-Diraayah, investigation and commentary by: Saeed Muhammad al-Lahham, Beirut: Dar al-Fikr for printing, publishing and distribution, 2nd edition, 1414 AH - 1993 AD.
Al-Sa'idi, Ibrahim bin Salem, Grammatical Interpretations for the Odd Readings in Durr Al-Masun by Al-Sameen Al-Halabi: Presentation, Origination and Discussion, Al-Madinah Al-Munawwarah: The Islamic University, Volume 1, 1431 AH - 2010 AD.
Al-Tabari, Muhammad bin Jareer, “Jaami’ Al-Bayaan”. (Beirut: Daar Al-Fikr, 1405 AH).
Ibn ‘Aashour, Muhammad Al-Taahir bin Muhammad, “Al-Tahreer wa Al-Tanweer”. (Tunisia: Daar Suhnuun for Publication and Distribucation, 1997).
Ibn Al-‘Arabi, Muhammad bin ‘Abdillaah, “Ahkaam Al-Qur’aan”. Investigation: Muhammad ‘Abdul Qaadir ‘Ataa. (3rd ed., Beirut: Daar Al-Kutub Al-‘Ilmiyyah, 1424 AH – 2003).
Al-Farsi, Abu Ali Al-Hassan bin Ahmed, Al-Hujjah lil Qurraa Al-Sab’a, investigation by: Badr Al-Din Kahwaji, Bashir Goujani, Damascus and Beirut: Dar Al-Ma'moun for Heritage, 2nd edition, 1413 AH - 1993 AD.
Al-Farra', Abu Zakariya Yahya bin Ziyad, Ma’aany Al-Qur'an, edited by: Muhammad Ali Al-Najjar, Cairo: Dar Al-Kutub and National Documents, 2nd edition, 1422 AH - 2025 AD.
Al-Farnawani, Hani Abdel-Maqsoud, On the Origins of the Syntax of the Qur’an (Arabic), Dammam, Al-Mutanabi Library, 2nd edition, 1439 AH - 2018 AD.
Al-Qaisi, Makki bin Abi Talib, Mushkil I’raab Al-Qur’an, investigation by: Dr. Hatem Salih Al-Damen, Beirut: Al-Resala Foundation, 4th edition, 1408 AH - 1988 AD.
Ibn Malik, Jamal Muhammad bin Abdullah, Sharh Al-Tasheel, investigation by Dr. Abdul Rahman Al-Sayed, and Dr. Muhammad Badawi al-Makhtoon, Cairo: Hajar for printing and publishing, 1st edition, 1410 AH - 1990 AD.
Al-Mubarrid, Muhammad bin Yazid, Al-Muqtadab, investigation by: Muhammad Abd al-Khaliq Azimah, Beirut: ‘Aalam Al-Kutub.
Ibn Mujahid, Al-Sab’a fi Al-Qiraa’aat, investigation by Dr. Shawqi Dhaif, Cairo: Dar Al-Maarif, 2nd edition, 1400 AH.
Ibn Abi Maryam, Nasr Bin Ali, Al-Kitaab Al-Muwaddih ma Wujuuh Al-Qiraa’aat wa ‘Ilaliha, investigation and study by: Dr. Omar Hamdan Al-Kubaisi, Jeddah: The Charitable Group for the Memorization of the Noble Qur’an, 1st edition, 1414 AH-1993 AD.
Makram, Abd Al-Aal Salem, The Impact of Quranic Readings on Syntactic Studies (Arabic), Kuwait: Ali Jarrah Al-Sabah Foundation.
Al-Muza'i, Muhammad bin Ali, Misbah Al-Ma’aany fi Huruuf Al-Ma’aany, a study and investigation by: Dr. Ayed bin Nafie Al-Omari, Cairo: Dar Al-Manar, 1st edition, 1414 AH - 1993 AD.
Nazir Al-Jaysh, Moheb El-Din Mahmoud Ben Youssef, Tamheed Al-Qawaa’id bi Sharh Tasheel Al-Fawaaid, Study and Investigation by: Dr. Ali Muhammad Fakher and others, Cairo: Dar Al-Salam for printing and publishing, 1st edition, 1428 AH - 2007 AD.
Al-Nahhas, Abu Jaafar Ahmed bin Muhammad, I’raab Al-Qur’aan, investigation by: Dr. Zuhair Ghazi Zahed, Beirut: The World of Books and the Arab Renaissance Library, 1st edition, 1417 AH - 1996 AD.
Al-Nasafi, Abu Al-Barakat, Madaarik Al-Tanzeel wa Haqaaqiq Al-Tahweel, investigation by Yusuf Ali Budaiwi, Beirut: Dar Al-Kalam Al-Tayyib, 1st edition, 149 AH - 1998 AD.
Ibn Hishaam, Jamaaludeen ‘Abdullaah bin Ahmad:
“Awdah Al-Masaalik Ilaa Alfiyyah Ibn Maalik”. Investigation: Muhammad Muhyiddeen ‘Abdul Hameed. (Beirut: Al-Maktabah Al-‘Asriyyah, 1429 – 1999).
“Sharh Shuduur Al-Dahab fi Ma’rifah Kalaam Al-‘Arab”. Cared for by: Muhammad Abu Al-Fadl ‘Aashuur. (1st ed., Beirut: Daar Ihyaa Al-Turaath Al-‘Arabi, 1422 AH – 2001).
Al-Hamadaani, Al-Muntakhab bin Abi Al-‘Izz, “Al-Kitaab Al-Fareeb fi I’raab Al-Qur’aan Al-Majeed”. Investigation: Muhammad Nidhaamudeen Al-Fateeh. (1st ed., Madinah: Maktabah Daar Al-Zamaan, 1427 AH – 2006).
Al-Waahidi, Abu Al-Hassan ‘Ali bin Ahmad, “Al-Tafseer Al-Baseet”. Investigation: Dr. Muhammad bin Saalih Al-Fawzaan et al., (2nd ed., Riyadh: Sharikah Al-Obeikan lil Ta’leem, 1439 AH – 2018).