المصادر
والمراجع
القرآن الكريم
الأزهري، أبو منصور محمد بن أحمد: تهذيب
اللغة، تحقيق: محمد عوض مرعب، دار إحياء التراث العربي، بيروت/ لبنان، ط1،
2001م.
الأنباري، أبو البركات كمال الدين: الإنصاف
في مسائل الخلاف بين النحويين الكوفيين والبصريين، تحقيق: محمد محيي الدين عبد
الحميد، المكتبة العصرية، صيدا/ بيروت/ لبنان، ط1، 1424هـ/ 2003م.
ابن بابشاذ، طاهر بن أحمد: شرح المقدمة
المحسوبة، تحقيق: خالد عبد الكريم، المطبعة العصرية، الكويت، ط1، 1977م.
البغدادي، عبد القادر بن
عمر: خزانة الأدب ولب لباب لسان العرب، تحقيق: عبد السلام محمد هارون،
مكتبة الخانجي، القاهرة/ مصر، ط4، 1418هـ/ 1997م.
التهانوي، محمد بن
علي: كشاف اصطلاحات الفنون والعلوم،
تقديم وإشراف: رفيق العجم، تحقيق: علي دحروج، نقل النص الفارسي: عبد الله
الخالدي، الترجمة الأجنبية: جورج زيناني، مكتبة لبنان ناشرون، بيروت / لبنان، ط1،
1996م.
الجرجاني، علي بن محمد بن علي: التعريفات،
تحقيق مجموعة من العلماء بإشراف الناشر، دار الكتب العلمية، بيروت/ لبنان، ط1،
1403هـ/ 1983م.
جرير بن عطية: ديوان جرير، دار بيروت،
بيروت/ لبنان، ط1، 1986م.
ابن جني، أبو الفتح عثمان:
الخصائص، الهيئة المصرية العامة للكتاب، القاهرة/ مصر،
ط4، د.ت.
علل التثنية، تحقيق: صبيح التميمي، دار الثقافة الدينية،
القاهرة/ مصر، ط1، د.ت.
ابن حجة الحموي، أبو بكر تقي الدين: خزانة
الأدب وغاية الأرب، تحقيق: عصام شقيو، دار ومكتبة الهلال، ودار البحار، بيروت/
لبنان، ط 2004م.
حسان، تمام: اللغة
العربية معناها ومبناها، عالم الكتب، ط5، 2006م. ابن حمدون، محمد بن الحسن: التذكرة
الحمدونية، دار صادر، بيروت/ لبنان، ط1، 1417هـ.
أبو حيان الأندلسي، محمد بن يوسف: ارتشاف
الضرب من لسان العرب، تحقيق: رجب عثمان محمد، مراجعة: رمضان عبد التواب، مكتبة
الخانجي، القاهرة/ مصر، ط1، 1418هـ/ 1998م.
التذييل والتكميل في شرح كتاب التسهيل، تحقيق: حسن هنداوي، دار القلم، ودار كنوز
إشبيلية، دمشق/ سوريا، ط1، د.ت.
خطاطبة، نسيبة محمد: أثر الشاهد الشعري
المتعدد الاستشهاد في بناء القاعدة النحوية، رسالة ماجستير غير
منشورة، جامعة اليرموك، إربد/ الأردن، 2017م.
الدميري، محمد بن موسى بن عيسى: حياة الحيوان
الكبرى، دار الكتب العلمية، بيروت/ لبنان، ط2، 1424هـ.
الزمخشري، أبو القاسم محمود بن عمرو: المفصل
في صنعة الإعراب، تحقيق: علي بو ملحم، دار ومكتبة الهلال، بيروت/ لبنان، ط1،
1993م.
ابن زنجلة، أبو زرعة عبد الرحمن بن محمد: حجة
القراءات، تحقيق وتعليق: سعيد الأفغاني، دار الرسالة.
ابن السراج، أبو بكر محمد بن السري: الأصول
في النحو، تحقيق: عبد الحسين الفتلي، مؤسسة الرسالة، بيروت/ لبنان.
سيبويه، أبو بشر عمرو بن عثمان: الكتاب،
تحقيق: عبد السلام محمد هارون، مكتبة الخانجي، القاهرة/ مصر، ط3، 1408هـ/ 1988م.
السيرافي، أبو سعيد الحسن بن عبد الله: شرح
كتاب سيبويه، تحقيق: أحمد حسن مهدلي، وعلي سيد علي، دار الكتب العلمية، بيروت/
لبنان، ط1، 2008م.
السيوطي، عبد الرحمن بن أبي بكر جلال الدين:
الاقتراح في أصول النحو، تحقيق: محمود فجال، دار القلم، دمشق/ سوريا،
ط1، 1409هـ/ 1989م.
شرح شواهد المغني، وضع حواشيه: أحمد كوجان، تذييل وتعليق: محمد الشنقيطي،
منشورات لجنة التراث، 1386هـ/ 1966م.
معجم مقاليد العلوم في الحدود والرسوم، تحقيق: محمد إبراهيم عبادة، مكتبة الآداب،
القاهرة/ مصر، ط1، 1424هـ/ 2004م.
ابن الشجري، أبو السعادات
هبة الله بن علي بن حمزة: أمالي ابن الشجري، تحقيق: محمود محمد الطناحي،
مكتبة الخانجي، القاهرة/ مصر، ط1، 1412هـ/ 1991م.
الشيباني، أبو السعادات المبارك بن محمد: البديع
في علم العربية، تحقيق: فتحي أحمد علي الدين، جامعة أم القرى، مكة المكرمة/
السعودية، ط1، 1420هـ.
العسكري، أبو هلال الحسن بن عبد الله: جمهرة
الأمثال، دار الفكر، بيروت/ لبنان، د.ت.
ابن عصفور، علي بن مؤمن أبو الحسن: ضرائر
الشعر، تحقيق: السيد إبراهيم محمد، دار الأندلس، ط1، 1980م.
عمر، أحمد مختار: البحث اللغوي عند العرب،
دار عالم الكتب، القاهرة/ مصر، ط8، 2003م.
معجم اللغة العربية المعاصرة، بمساعدة فريق عمل، دار عالم الكتب، القاهرة/
مصر، ط1، 1429هـ/ 2008م.
العيني، بدر الدين محمود بن أحمد: شرح
الشواهد الكبرى، تحقيق: علي محمد فاخر وآخرون، دار السلام، القاهرة/ مصر، ط1،
1431هـ/ 2010م.
الفراهيدي، الخليل بن أحمد: الجمل في النحو،
تحقيق: فخر الدين قباوة، ط5، 1416هـ/ 1995م.
القزاز، أبو عبد الله محمد بن جعفر: ما يجوز
للشاعر في الضرورة، تحقيق: رمضان عبد التواب، وصلاح الدين الهادي، دار
العروبة، الكويت، ودار الفصحى، القاهرة/ مصر، د.ت.
ابن مالك، أبو عبد الله محمد بن عبد الله:
شرح تسهيل الفوائد، تحقيق: عبد الرحمن السيد، ومحمد بدوي المختون،
هجر للطباعة والنشر والإعلان، ط1، 1410هـ/ 1990م.
شرح الكافية الشافية، تحقيق: عبد المنعم أحمد هريدي، جامعة أم
القرى، مركز البحث العلمي وإحياء التراث الإسلامي، مكة المكرمة/ السعودية، ط1،
د.ت.
المبرد، أبو العباس محمد بن يزيد: المقتضب،
تحقيق: محمد عبد الخالق عضيمة، دار عالم الكتب، بيروت/ لبنان، د.ط، ود.ت.
المرادي، أبو محمد الحسن بن قاسم: الجنى
الداني في حروف المعاني، تحقيق: فخر الدين قباوة، ومحمد نديم فاضل، دار الكتب
العلمية، بيروت/ لبنان، ط1، 1413هـ/ 1992م.
المناوي، عبد الرؤوف بن تاج العارفين: التوقيف
على مهمات التعاريف، دار عالم الكتب، القاهرة/ مصر، ط1، 1410هـ/ 1990م.
ابن منظور، محمد بن مكرم بن علي أبو الفضل: لسان
العرب، دار صادر، بيروت/ لبنان، ط3، 1414هـ.
ابن الناظم، بدر الدين
محمد: شرح ابن الناظم على ألفية ابن مالك، تحقيق: محمد باسل عيون السود،
دار الكتب العلمية، بيروت/ لبنان، ط1، 1420هـ/ 2000م.
ابن هشام، عبد الله بن يوسف أبو محمد:
شرح قطر الندى وبل الصدى، تحقيق: محمد محيي الدين عبد الحميد، القاهرة/
مصر، ط11، 1383هـ.
مغني اللبيب عن كتب الأعاريب، تحقيق: مازن المبارك، ومحمد علي حمد الله، دار
الفكر، دمشق/ سوريا، ط6، 1985م.
ابن الوراق، أبو الحسن محمد بن عبد الله: علل
النحو، تحقيق: محمود محمد جاسم الدرويش، مكتبة الرشد، الرياض/ السعودية، ط1،
1420هـ/ 1999م.
ابن يعيش، يعيش بن علي أبو البقاء: شرح
المفصل، قدم له: إيميل بديع يعقوب، دار الكتب العلمية، بيروت/ لبنان، ط1،
1422هـ/ 2001م.
Bibliography
The Glorious Al-Qur‘an.
Al-Azhari, Abu Mansour Muhammad bin Ahmad: Tahdeeb Al-Lugha, Investigation:
Muhammad ‘Awad Mur‘ib, Daar Ihyaa At-Turaath Al-‘Arabi, Beirut/ Lebanon, 1st
ed., 2001.
Al-Anbaari, Abu Al-Barakaat Kamaaluddeen: Al-Insaaf fee Masaail
Al-Khilaaf bayna An-Nahwiyyeen Al-Kuufiyyeen wa Al-Basariyyeen, Investigation:
Muhammad Muhyiddeen Abdul Hameed, Al-Maktabah Al-‘Asriyyah, Seida/ Beirut/
Lebanon, 1st ed., 1424 AH/ 2003.
Ibn Baabshaad, Taahir bin Ahmad: Sharh Al-Muqaddimah Al-Mahsuubah, Investigation:
Khaalid Abdul Kareem, Al-Matba‘a Al-‘Asriyyah, Kuwait: 1st ed.,
1977.
Al-Bagdaadi, Abdul Qaadir bin Umar: Khazaanah Al-Adab wa Lubb
Lubaab Lisaan Al-‘Arab, Investigation: Abdus Salaam Muhammad Haaroun,
Maktabah Al-Khaanji, Cairo/ Egypt, 4th ed., 1418 AH/ 1997.
At-Tahaanawi, Muhammad bin Ali: Kashaaf Istilaahaat Al-Funuun wa
Al-‘Uluum, Introduction and supervision: Rafeeq Al-‘Ajam, Investigation:
Ali Dahruuj, Translated from Persian by: Abdullaah Al-Khaalidi, Foreign
Translation: George Zeenaati, Lebanon Library Publishers, Beirut/ Lebanon, 1st
ed., 1996.
Al-Jurjaani, Ali bin Muhammad bin Ali: At-Ta‘reefaat, Investigation:
A group of scholars under the supervision if the publisher, Daar Al-Kutub
Al-‘Ilmiyyah, Beirut/ Lebanon, 1st ed., 1986.
Jareer bin Atiyyah: Deewaan Jareer, Daar Beirut, Beirut/
Lebanon, 4th ed.,
Al-Khasaais,
The Egyptian General Council for Books, Cairo/ Egypt, 4th
‘Ilal At-Tathniyyah, Investigation: Subaih At-Tameemi, Daar Ath-Thaqaafah Ad-Deeniyyah,
Cairo/ Egypt, 1st ed.,
Ibn Hujjah Al-Hamawi, Abu Bakr Taqiuddeen: Khazaanah Al-Adab wa
Gaayah Al-Arab, Investigation: Isaam Shaqyou, Daar wa Maktabah Al-Hilaal,
and Daar Al-Bihaar, Beirut/ Lebanon, 2004.
Hisaan, Tamaam: Al-Luga Al-‘Arabiyyah Ma‘naaha wa Mabnaaha, Aalam
Al-Kutub, 5th ed., 2006.
Ibn Hamdoun, Muhammad bin Al-Hassan: At-Tadhkirah Al-Hamdouniyyah, Daar
Saadir, Beirut/ Lebanon, 1st ed., 1417 AH.
Abu Hayyaan Al-Andalusi, Muhammad bin Yusuf: Irtishaaf Ad-Darb min
Lisaan Al-Arab, Investigation: Rajab Uthmaan Muhammad, Review: Ramadan
Abdut Tawwaab, Maktabah Al-Khaanji, Cairo/ Egypt, 1st ed., 1418 AH/
1998.
At-Tadhleel wa At-Takmeelfee Sharh Kitaab At-Tasheel, Investigation: Hassan Hindaawi, Daar
Al-Qalam, and Daar Kunuuz Ishbeeliyyah, Damascus/ Syria, 1st ed.,
Khataatibah, Nusaibah Muhammad: Athar Ash-Shaahid Ash-Shi‘ri
Al-Muta‘addid Al-Istishaad fee Binaa Al-Qaa‘idah An-Nahwiyyah, unpublished
Master's theses, Yarmouk University, Irbid/ Jordan, 2017.
Ad-Demeeri, Muhammmad bin Musa bin Isa: Hayaat Al-Hayawaan
Al-Kubra, Daar Al-Kutub Al-‘Ilmiyyah, Beirut/ Lebanon, 2nd ed.,
1424 AH.
Az-Zamakhshari, Abu Al-Qaasim Mahmuud bin Amr: Al-Mufassal fee
Sun‘at Al-I‘raab, Investigation: Ali Bu Mukhim, Daar wa Maktabah Al-Hilaal,
Beirut/ Lebanon, 1st ed., 1993.
Ibn Zinjilah, Abu Zur‘ah Abdur Rahmaan bin Muhammad: Hujjah
Al-Qiraa‘aat, Investigation and commentary: Sa‘eed Al-Afgaani, Daar
Ar-Risaalah.
Ibn As-Siraaj, Abu Bakr Muhammad bin As-Sarri: Al-Usuul fee
An-Nahw, Investigation: Abdul Al-Husain Al-Fatali, Ar-Risaalah Foundation,
Beirut/ Lebanon.
Seebawayh, Abu Bishr Abu Bishr Amr bin Uthman: Al-Kitaab, Investigation:
Abdus Salaam Muhammad Haaroun, Maktabah Al-Khaanji, Cairo/ Egypt, 3rd
ed., 1408 AH/ 1988.
As-Seeraafi, Abu Sa‘eed Al-Hassan bin Abdillaah: Sharh Kitaab
Seebawayh, Investigation: Ahmad Hassan Mahdali and Ali Seyyid Ali, Daar
Al-Kutub Al-‘Ilmiyyah, Beirut/ Lebanon, 1st ed., 2008.
As-Suyuuti, Abdur Rahmaan bin Abi Bakr Jalaaludeen:
Al-Iqtiraah fee Usuul An-Nahw, Investigation: Mahmuud Fajaal, Daar Al-Qalam, Damascus/ Syria, 1st
ed., 1409 AH – 1989.
Sharh Shawaahid Al-Mugni, Annotated by: Mahmud Kuujaan, Commentary: Muhammad Ash-Shinqeeti,
Publications of Heritage Committee, 1386 AH/ 1966.
Mu‘jam Maqaaleed Al-‘Uluum fee Al-Huduud wa Ar-Rusuum, Investigation: Muhammad Ibrahim
‘Ibaadah, Maktabah Al-Aadaab, Cairo/ Egypt, 1st ed., 1424 AH/ 2004.
Ibn Ash-Shijri, Abu As-Sa‘aadaat Hibbatullaah bin Ali bin Hamzah: Amaalee
Ibn Ash-Shijri, Investigation: Mahmuud Muhammad At-Tanaahi, Maktabaj
Al-Khaanji, Cairo/ Egypt, 1st ed., 1412 AH/ 1991.
Ash-Shaybaani, Abu As-Sa‘aadaat Al-Mubaarak bin Muhammad: Al-Badee‘
fee Ilm Al-‘Arabiyyah, Investigation: Fathi Ahmad Aliyyuddeen, Umm Al-Qura
University, Makkah Al-Mukarramah/ Saudi Arabia, 1st ed., Beirut/
Lebanon N.D.
Al-‘Askari, Abu Hilaal Al-Hassan bin Abdillaah: Jumhura Al-Amthaal,
Daar Al-Fikr, Beirut / Lebanon, N.D
Ibn ‘Usfuur, Ali bin Mu‘min Abu Al-Hassan: Daraair Ash-Shi‘r, Investigation:
As-Seyyid Ibrahim Muhammad, Daar Al-Andalus, 1st ed., 1980 AH.
Umar, Ahmad Mukhtaar: Al-Bahth Al-Lugawi ‘Inda Al-‘Arab, Daar
‘Aalam Al-Kutub, Cairo/ Egypt, 8th ed., 2003.
Mu‘jam Al-Luga Al-‘Arabiyyah Al-Mu‘aasirah, with the assistance if a group of
scholars, Daar ‘Aalam Al-Fawaaid, Cairo/ Egypt, 1st ed., 1429 AH /
2008/
Al-‘Aini, Badruddeen Mahmuud bin Ahmad: Sharh Ash-Shawaahid
Al-Kubra, Investigation: Ali Muhammad Faakhir et al., Daar Salaam, Cairo/ 1st
ed., 1431 AH/ 2010.
Al-Faraaheedi, Al-Khaleel bin Ahmad: Al-Jumal fee An-Nahw, Investigation:
Fakhruddeen Qubaawah, 5th ed., 1416 AH/ 1995.
Al-Qazaaz, Abu Abdullaah Muhammad bin Ja‘far: Maa Yajuuz li
Ash-Shaa‘ir fee Ad-Daruurah, Investigation: Ramadaan Abdut Tawaab and
Salaahuddeen Al-Haadi, Daar Al-‘Uruubah, Kuwait and Daar Al-Fusha, Cairo/
Egypt: N.D
Ibn Maalik, Abu ‘Abdillaah Muhammad bin Abdillaah:
Sharh Tasheel Al-Fawaaid, Investigation: Abdur Rahmaan As-Seyyid and Muhammad Badawi Al-Maktuun,
Hajar for Publication and Publicity, 1st ed., 1410 AH/ 1990.
Sharh Al-Kaafiyyah Ash-Shaafiyyah, Investigation: Abdul Al-Mun‘im Hareedi, Umm Al-Qura University, Center
for Scientific Research and Revival of Islamic Heritage, Makkah/ Saudi Arabia,
1st ed., N.D.
Al-Mubarrid, Abu Al-‘Abbas Muhammad bin Yazeed: Al-Muqtadab, Investigation:
Muhammad Abdul Khaaliq ‘Adeemah, Daar Aalam Al-Kutub, Beirut/ Lebanon, 1st
ed., 1413 AH / 1992.
Al-Munaawi, Abdur Rauf bin Taaj Al-‘Aarifeen: At-Tawqeef ‘alaa
Muhimmaat At-Ta‘aareef, Daar ‘Aalam Al-Kutub, Cairo/ Egypt, 1st
ed., 1410 AH / 1990.
Ibn Manzuur, Muhammad bin Makram bin Ali Abu Al-Fadl: Lisaan
Al-‘Arab, Daar Saadir, Beirut/ Lebanon, 3rd ed., 1414 AH.
Ibn Hishaam, Abdullaah bin Yusuf Abu Muhammad:
Sharh Qatr An-Nadaa wa Ball As-Sadaa, Investigation: Muhammad Muhyiddeen
Abdul Hameed, Cairo/ Egypt, 11th ed., 1383 AH.
Mugni Al-Labeeb ‘an Kutub Al-A‘aareeb, Investogation: Maazin Al-Mubaarak, and
Muhammad Ali Hamadallaah, Daar Al-Fikr, Damascus/ Syria, 6th ed.,
1985.
Ibn Al-Warraaq, Abu Al-Hassan Muhammad bin Abdillaah: ‘Ilal
An-Nahw, Investigation: Mahmuud Muhammad Jaasim Ad-Darweish, Maktabah
Ar-Rushd, Riyadh/ Saudi Arabia, 1st ed., 1420 AH/ 1999.
Ibn Ya‘eesh, Ya‘eesh bin ‘Ali Abu Al-Baqaa: Sharh Al-Mufassal, Introduction:
Emyl Badee‘ Ya‘quub, Daar Al-Kutub Al-‘Ilmiyyah, Beirut/ Lebanon, 1st
ed., 1422 AH/2001